Bölge Sınırları

Bölgelerin doğal ve beşerî özelliklere göre belirlendiğini yukarıda öğrenmiştik. Buna göre bölgelerin sınırları doğal olarak biçimlenmekte ya da insanlar tarafından oluşturulmaktadır.

Doğal bölgelerden bazılarının alanları çakışabilmektedir. Örneğin yeryüzünde deprem bakımından riskli bölgeler ile sıcak su kaynaklarının bölge sınırları büyük ölçüde çakışmaktadır.Yer şekilleri, iklim koşulları, hidrografik özellikler ve doğal bitki örtüsü gibi bölgelerin sınırları doğal olarak oluşmaktadır.

Fotoğraf 3.11 Erciyes Dağı, sınırları değişmeyen bölgelerdendir (Kayseri).
Fotoğraf 3.11 Erciyes Dağı, sınırları değişmeyen bölgelerdendir (Kayseri).

Bu bölgelerden bazılarının sınırları kısa sürede değişmez. Örneğin Erciyes Dağı’nın (Fotoğraf 3.11) aşınarak ortadan kalkması için milyonlarca yıllık bir süreç gerekir. Bu nedenle Erciyes Dağı’nın sınırlarını insan ömrüyle kıyasladığımız zaman değişmez olarak nitelendirebiliriz. Buna karşın doğal bitki örtüsünün sınırları, insan müdahalesi sonucu kısa süre içinde değişebilmektedir.

Örneğin bir orman alanı zamanla yok edilerek tarım ve yerleşme alanına dönüşebilmektedir. Aynı şekilde ağaçtan yoksun bir alan ağaçlandırma sonucunda orman alanına dönüşebilmektedir.

Doğal bölgelerle kıyaslandığında beşerî bölgelerin sınırları daha kısa süre içinde değişebilmektedir. Örneğin seyrek nüfuslu bir bölge, zamanla sık nüfuslu bölgeler arasında yer alabilmektedir. Bir mahalle, tarımla uğraşılan bir yer iken taş kömürünün bulunması ile maden bölgesine dönüşebilir. Zonguldak’ı bu duruma örnek verebiliriz. Maden bölgesine dönüşünce bu yerleşim birimi büyümüş ve bir şehir hâline dönüşmüştür. Böylece Zonguldak, kırsal bölge olmaktan çıkmış ve sık nüfuslu bir şehir bölgesi hâline gelmiştir (Fotoğraf 3.12). 

Fotoğraf 3.12 Kırsal bir yerleşme iken kentsel yerleşmeye dönüşen Zonguldak’tan bir görünüm
Fotoğraf 3.12 Kırsal bir yerleşme iken kentsel yerleşmeye dönüşen Zonguldak’tan bir görünüm

Sınırları kısa süre içinde değişen bölgelerden biri de siyasi bölgelerdir. Bu tür bölgelerin sınırları yeni üyelerle genişleyebilmekte, ayrılan üyelerle daralabilmekte ve bazen ortadan kalkabilmektedir. 1991 yılında kurulan Güney Ortak Pazarı’nı (Mercosur) alanı genişleyen bölgelere örnekverebiliriz.

Arjantin, Brezilya, Paraguay, Uruguay ve Venezuela’nın tam üye olduğu bu bölgede Venezuela’nın üyeliği askıya alınmıştır. Bolivya, Ekvador, Kolombiya, Peru ve Şili’nin ortak üye olduğu bu bölgeye Bolivya 2019’da tam üye olacaktır. Buna göre Güney Ortak Pazarı’nın alanı değişmektedir (Harita 3.9). Ortadan kalkan birliklere Sadabad Paktı’nı örnek verebiliriz. Örneğin 1937’de kurulan Sadabad Paktı, 1980’de ortadan kalkmıştır.

Harita 3.9 Güney Ortak Pazarı Bölgesi
Harita 3.9 Güney Ortak Pazarı Bölgesi

Bölge sınırlarından bazıları, kesin olarak belirlenebilirken bazıları kesin olarak belirlenemez. İklim ve bitki örtüsü bölgeleri arasında geçiş alanları bulunduğu için bu tür bölgelerin sınırlarını kesin olarak belirlemek güçtür. Örneğin her mevsim yağış alan ekvatoral iklim bölgesinin doğal bitki örtüsü, yıl boyunca yeşil kalan yağmur ormanlarıdır. Buna karşın yazları yağışlı tropikal iklimin doğal bitki örtüsü ise yüksek boylu otlardan oluşan savandır.

Birbirine komşu olan bu iklim bölgeleri arasında kesin bir sınır belirlemek güçtür. Çünkü her iki iklim bölgesi arasında bir geçiş alanı bulunmaktadır. Bu bölge bitki örtüsü bakımından da her iki bölgenin özelliklerini taşımaktadır. Bu alanda hem ağaçlar hem de savanlar yer almaktadır (Fotoğraf 3.13), (Fotoğraf 3.14), (Fotoğraf 3.15).

(Fotoğraf 3.13), (Fotoğraf 3.14), (Fotoğraf 3.15)
(Fotoğraf 3.13), (Fotoğraf 3.14), (Fotoğraf 3.15)

Siyasi bölge sınırları, ülke sınırlarına göre belirlendiği için bu bölgelerin sınırları kesin olarak belirlenebilir. Örneğin Türkiye’nin egemenlik bölgesi ile Yunanistan’ın egemenlik bölgesi belirgin bir sınırla çizilmiştir (Fotoğraf 3.16). Aynı şekilde NATO bölgesinin sınırları, bu bölgeye üye olan ülkelerin sınırlarına göre belirlenmiştir.

Fotoğraf 3.16 Türkiye ile Yunanistan sınırı
Fotoğraf 3.16 Türkiye ile Yunanistan sınırı

Yorum yapın