Çevre Sorunlarının Oluşum ve Yayılma Süreci

İlk Çağ’da doğal ortamda barınan ve beslenen insanların çevreye zararından söz edilmemektedir. Bu dönemdeki atıklar da doğada kısa süre içinde yok olan organik atıklardan oluşmaktaydı.

Bu çağda, madenlerin işlenmeye başlanmasıyla çevre kirliliği başlamışsa da bu kirlilik, daha çok yerel düzeyde kalmıştır. Orta Çağ’da da aynı şekilde daha çok organik kökenli atıklardan söz edilmekte, yine en önemli çevre sorununun madenlerden kaynaklandığı belirtilmektedir.

Artan nüfusa bağlı olarak verimli alanlara yerleşilmesi, hayvanların meralarda aşırı otlatılması, yanlış arazi kullanımına bağlı olarak erozyonun artması, atıkların suya bırakılması sonucu suların kirlenmesi, bu dönemdeki başlıca çevre sorunlarıdır.

Yeryüzünde çevre sorunları açısından en önemli süreç, Sanayi Devrimi’dir. 18. yüzyılda başlayan Sanayi Devrimi’yle doğal kaynakların tüketimi aşırı derecede artmıştır. Ham madde tüketiminin artmasına bağlı olarak doğal ortam daha çok tahrip edilmiş, üretim  sırasında  ortaya çıkan atıklar, doğal ortama bırakılmıştır.

Fotoğraf 4.36 Hava kirliliği
Fotoğraf 4.36 Hava kirliliği

Bu dönemde fosil yakıtların tüketiminin artmasına bağlı olarak toprak ve su kirliliğinin yanı sıra hava kirliliği (Fotoğraf 4.36) de önemli bir sorun hâline gelmiştir. Örneğin 1898’de karbondioksit gazının küresel bir sorun yaratacağı, İsveçli bir bilim insanı tarafından ileri sürülmüştür.

1930’da Belçika’da yaşanan çevre kirliliği sonucunda ölümlerin ve bazı hastalıkların ortaya çıkması, dikkatleri hava kirliliğine çekmiştir. 1952’de Londra’da gerçekleşen hava kirliliği sonucunda insanların yaşamını yitirmesi, bu tehlikenin küresel boyutta ele alınmasını gerektirmiştir. Bu dönemde ayrıca nükleer kirliliğe de dikkat çekilmiştir.

1960’tan sonra çevre sorunlarına daha çok dikkat çekilmiş, bu amaçla 1968’de UNESCO tarafından gerçekleştirilen bir toplantıda ilk kez, sürdürülebilir büyüme doğrultusunda adım atılmıştır.

Çevre sorunları uzunca bir süre yerel bir sorun olarak ele alınmıştır. Fakat çevre sorunlarının yaygınlaşmasına bağlı olarak bu sorunların yerel değil, küresel ölçekte olduğu ortaya çıkmıştır. Örneğin bir ülkede fosil yakıtların aşırı derecede tüketilmesi sonucunda gerçekleşen hava kirliliği ve bunun neden olduğu asit yağmurları, çevredeki ülkeleri de etkilemektedir.

Fotoğraf 4.37 Deniz kirliliği, küresel bir sorundur.
Fotoğraf 4.37 Deniz kirliliği, küresel bir sorundur.

Aynı şekilde bir ülkede atmosfere salınan sera gazları, küresel ısınmaya neden olduğu için bu sorun ve bunun sonuçları bütün dünyayı etkilemektedir. Bir ülkenin nehirlerindeki kirlilik denizlere ulaşınca veya doğrudan denizlerde meydana gelen kirlilik (Fotoğraf 4.37), uluslararası düzeyde su kirliliğine neden olmaktadır.

Çevre  sorunlarının  küresel  ölçekte yayılması, fosil yakıtların, özellikle 1800’lü yıllarda petrolün kullanılmasıyla yaygınlaşmıştır. 1950’den sonra dünya genelinde kara yolu taşıtlarının artmasına bağlı olarak egzoz gazları (Fotoğraf 4.38) önemli bir çevre sorunu hâline gelmiştir. Bu sorun, diğer hava kirleticileriyle birleşince dünya açısından önemli bir tehlike oluşturmuş ve bu sorunu çözmek için uluslararası anlaşmalar imzalanmıştır.

Fotoğraf 4.38 Hava kirliliğinin nedenlerinden biri egzoz gazlarıdır.
Fotoğraf 4.38 Hava kirliliğinin nedenlerinden biri egzoz gazlarıdır.

Sanayileşmeye bağlı  olarak  sürekli artan ham madde ihtiyacı ve artan nüfus, doğal kaynaklar üzerinde bir baskı oluşturmuştur. Doğal kaynakların aşırı tüketilmesi ve bunların birçoğunun yenilenememesi, çevre sorunlarının küresel bir boyut kazanmasına neden olmuştur.

Madenler (Fotoğraf 4.39), enerji kaynakları, çeşitli bitkiler ve hayvanlar ile ormanların aşırı derecede tüketilmesi, hem ekolojik denge hem de doğal kaynakların sınırlılığı açısından önemli bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Artan bu tüketime karşılık atıkların doğaya bırakılması, doğal çevreyi ve yaşamı tehdit eden boyutlara ulaşmıştır. Bunun bilincine varan ülkeler, günümüzde küresel düzeydeki çevre sorunlarına uluslararası çözüm yolları aramaktadır.

Fotoğraf 4.39 Madenler işletilirken çevreye zarar vermektedir.
Fotoğraf 4.39 Madenler işletilirken çevreye zarar vermektedir.

Yorum yapın