Çevre Sorunlarının Sınıflandırılması

İnsanın doğayı kullanmaya başlamasıyla birlikte yeryüzünde çeşitli çevre sorunları yaşanmaya başlanmıştır. Nüfus artışı ve sanayileşme süreci, çevre sorunlarını artırmış ve çeşitlendirmiştir.

Çevre sorunlarından bir kısmı yerel, bir kısmı da küreseldir. Bazı katı atıkların verimli topraklara bırakılması, tarım alanlarının sanayi ve yerleşme amacıyla kullanılması, ışık ve ses kirliliği yerel çevre sorunlarındandır. Buna karşın hava kirliliği, sera etkisi, ozon tabakasının seyrelmesi ve asit yağmurları küresel çevre sorunlarıdır.

Çevre sorunlarını ayrıca sorunun niteliğine göre de sınıflandırabiliriz. Bu tür sınıflandırmada sorunları; iklim değişikliği, asit yağmurları, ozon tabakasının seyrelmesi, orman tahribatı, erozyon, çevre kirliliği ve arazinin yanlış kullanımı şeklinde sıralayabiliriz. Şimdi çevre sorunlarının başlıcalarını tanıyalım.

İklim değişikliği, insanların çeşitli etkinliklerine bağlı olarak ortaya çıkan sera gazlarının neden olduğu bir çevre sorunudur. Sera etkisi yaratan  gaz lar, yeryüzüne ulaşan güneş enerjisinin bir kısmının uzaya dönmesini engellemektedir (Şekil 4.1). Bunun sonucunda dünya genelinde bir ısınma meydana gelmektedir.

Küresel ısınma ve buna bağlı olarak gerçekleşecek iklim değişiklikleri sonucunda kutuplardaki buzulların erimesi, deniz suyu seviyesinin yükselmesi ve bazı kıyıların sular altında kalması beklenmektedir. Ayrıca buharlaşmanın, kuraklığın ve yangınların artması, bitki ve hayvan türlerinin yok olması veya azalması, salgın hastalıkların baş göstermesi ve su kaynaklarının tükenmesi, küresel ısınma sonucunda beklenen başlıca çevre sorunlarıdır.

Asit yağmurları özellikle fosil yakıtların yanması sonucunda atmosfere yayılan çeşitli gazların ürünüdür. Bu gazlar, su ile birleşince aside dönüşmekte ve yağışlarla birlikte yeryüzüne düşmektedir (Resim 4.1). Bunun sonucunda bitki örtüsü zarar görmekte, suyun ve toprağın yapısı değişmekte, insanların ve hayvanların sağlığı olumsuz yönde etkilenmektedir. Asit yağmurları, ayrıca yapıları aşındırarak özelliklerinin bozulmasına neden olmaktadır.

Ozon tabakasının seyrelmesi, kloroflorokarbonların etkisiyle gerçekleşir. Çeşitli sanayi etkinlikleri sonucunda atmosfere yayılan bu gazlar, ozon tabakasına kadar uçmakta, burada ozon ile kimyasal reaksiyona girerek ozonun seyrelmesine neden olmaktadır.

Güneş’ten gelen ve fazlası zararlı olan ultraviyole ışınlarını süzen bu katman incelince yere ulaşan zararlı ışınların miktarı artmaktadır. Bu durum, insan ve hayvanlarda cilt kanseri ve çeşitli göz hastalıklarına neden olmaktadır.

Orman tahribatı, büyük ölçüde insan tarafından gerçekleştirilmektedir (Fotoğraf 4.1). Çeşitli canlılara yaşam ortamı sağlayan ormanlar, erozyonu ve seli önleme, karbondioksit tüketip oksijen üretme işlevleriyle ekolojik süreçlere önemli katkılarda bulunmaktadır. Bu ortamın tahrip edilmesiyle çevreye önemli zararlar verilmektedir.

Suların kirlenmesi, suyun kalitesinin düşmesine bazen de kullanılamaz hâle gelmesine neden olmaktadır (Fotoğraf 4.2). Sanayileşmeye ve hızlı nüfus artışına bağlı olarak tatlı su kaynakları hızla tüketilmekte ve kirletilmektedir. İnsan  etkinlikleri sonucunda suya organik, inorganik, radyoaktif ve biyolojik maddeler karışmaktadır. Bu maddeler, suyun kalitesi, rengi ve kokusunun değişimine neden olmakta, dolayısıyla bu durum, suda yaşayan ve ondan yararlanan canlıları olumsuz yönde etkilemektedir.

Çevre sorunlarından biri de toprağın kirlenmesi ve erozyon sonucu toprağın azalmasıdır. Arazinin yanlış kullanımı sonucunda toprak erozyonu artmakta (Fotoğraf 4.3), bunun sonucunda verimli topraklar yok olmaktadır. Bu durum,  bitkiler ve diğer canlılar açısından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Aynı şekilde artan nüfus ve sanayileşmeye bağlı olarak toprak kirlenmekte, zamanla kullanılamaz duruma gelmektedir.