Ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrilidir (Harita 1.22). Karadeniz, Akdeniz, Ege ve Marmara denizlerinde toplam 8333 km kıyı uzunluğumuz bulunmaktadır.
a) Karadeniz
Yüz ölçümü 496.064 km2 olan Karadeniz’in (Fotoğraf 1.124) ortalama derinliği 1197 m, en derin yeri ise 2245 m’dir. Karadeniz’in Türkiye kıyılarındaki kıta sahanlığı dardır. Karadeniz’in Türkiye sınırlarındaki kıyı uzunluğu 1795 km’dir.
Tuzluluk oranı binde 18’dir. Karadeniz, dünyanın en büyük hidrojen sülfür rezervidir. Bu nedenle 150 200 metre arasında değişen derinliklerin altında yaşam yoktur. Türkiye’de avlanan balıkların yarıdan fazlası bu denizden elde edilir.
Bu nedenle ekonomik bakımdan da Türkiye için önemi büyüktür. Kıyılarındaki limanlarıyla deniz taşımacılığında da önemli bir yere sahiptir.
b) Marmara Denizi
Yüz ölçümü 11.350 km² olan Marmara, Türkiye’deki en küçük denizdir. Bir iç deniz olan Marmara, Türkiye’nin Asya ve Avrupa kısımlarını da birbirinden ayırır.
Marmara’nın en derin yeri 1238 m’dir. Kıta sahanlığı geniştir. İstanbul Boğazı ile Karadeniz’e, Çanakkale Boğazı ile de Ege Denizi’ne bağlanır. Marmara kıyılarının uzunluğu 1275 km’dir. Balıkçılık ve liman etkinliklerinden dolayı önemli bir yere sahiptir.
Marmara Denizi ile Boğazlar alt ve üst akıntılar bakımından önemlidir. Fazla yağış alan ve çok sa yıda akarsuyun döküldüğü Karadeniz’in seviyesi Marmara’ya göre 40 cm fazladır. Bu fazla sular, İstanbul Boğazı’ndan Marmara’ya oradan da Çanakkale Boğazı üzerinden Ege Denizi’ne akmaktadır.
Ege Denizi’nin, Marmara ve Karadeniz’e göre tuz oranı fazladır. Yoğunluğu fazla olan suları ise dip akıntı şeklinde boğazlar üzerinden Karadeniz’e doğru akmaktadır.
c) İstanbul Boğazı
İstanbul Boğazı (Fotoğraf 1.125), dünyanın en dar su yollarındandır. Marmara’yı Karadeniz’e bağlayan boğaz, işlek su yollarındandır. İstanbul Boğazı’nın en geniş yeri kuzeyde, Anadolu Feneri ile Türkeli Feneri arasında 3600 metre; en dar yeri ise Anadolu Hisarı ile Rumeli Hisarı arasında 698 metredir. İstanbul Boğazı’nın derinliği 30 ile 110 metre arasında değişir.
Stratejik bakımdan önemli bir yere sahip olan bu boğaz, Türkiye’nin jeopolitik önemini artırmaktadır. İstanbul Limanı, Türkiyenin ihracat ve ithalatında âdeta dünyaya açılan bir kapıdır.
ç) Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı’nın (Fotoğraf 1.126) en geniş ye ri, güney sınırında 3600, en dar yeri ise Çanakkale ile Kilitbahir arasında 1200 metredir. Boğazın derinliği 50 ile 140 metre arasında değişir. Marmara’yı Ege’ye bağlayan boğaz stratejik açıdan önemli bir yere sahiptir.
Boğaz işlek su yollarındandır. İstanbul ve Çanakkale boğazları aynı zamanda balıkçılık bakımından da önemlidir.
d) Akdeniz
Türkiye çevresindeki en büyük deniz olan Akdeniz’in kapladığı alan 2.500.000 km²dir. Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu’na, Süveyş Kanalı ile Hint Okyanusu’na bağlanmıştır. Ortalama derinliği 1400, en derin yeri 4400 metredir. İskenderun ve Mersin körfezIeri dışında kıta sahanlığı çok dardır.
Tuzluluk oranı binde 36’dır. Türkiye kıyılarındaki sıcaklığı 14 °C ile 34 °C arasında değişir. Akdeniz’in Türkiye kıyılarındaki (Fotoğraf 1.127) uzunluğu 1577 km kadardır. Akdeniz, özellikle deniz turizmi bakımından önem taşır. Liman faaliyetleri ve deniz taşımacılığında da önemli bir yere sahiptir.
e) Ege Denizi
Türkiye ile Yunanistan arasında yer alan Ege’nin yüz ölçümü adalarla birlikte 214.000 km2dir. Ege Denizi’nde (Fotoğraf 1.128) yaklaşık 3000 kadar ada bulunmaktadır. Türkiye’nin kıyı şeridinin en uzun olduğu deniz Ege’dir. Ege’nin Türkiye kıyılarındaki uzunluğu 2805 km’dir.
Kıyılarımızın toplam uzunluğunun yaklaşık 1/3’ünü bu kıyılar oluşturmaktadır. Girintisi ve çıkıntısı fazla olan Ege’de çok sayıda koy, körfez ve yarımada yer almaktadır. Tuzluluk oranı binde 25’tir. Balıkçılık ve liman etkinlikleri bakımından önemli bir yere sahiptir. Deniz turizmi bakımından Türkiye ekonomisine önemli katkılarda bulunmaktadır.
Denizlerimiz, ülkemizin iklimine etkileri ve stratejik önemlerinin yanı sıra aynı zamanda önemli bir ekonomik kaynaktır. Elde edilen su ürünleri, deniz ulaşımı ve deniz tabanlarındaki doğal kaynaklar bakımından denizlerimiz ekonomik bakımdan önemli bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyel ülkemizin geleceği bakımından büyük bir önem taşımaktadır.
