Rusya Federasyonu’nda Nüfus Politikaları

Rusya, yüz ölçümü bakımından yeryüzünün en büyük ülkesidir. Nüfus bakımından ise dünyada dokuzuncu sıradadır. Rusya, zaman içinde nüfus politikaları değişen ülkelerdendir. Bu değişikliklerde sosyoekonomik yapının yanı sıra rejim değişiklikleri ve savaşlar da etkili olmuştur.

Rusya’da 1914 ile 1922 yılları arasında çok sayıda insan yaşamını yitirmiş ve bu dönemde yoğun bir şekilde göç olayı yaşanmıştır. Bunun nedenleri, Birinci Dünya Savaşı ve 1917’de gerçekleştirilen Sovyetler Devrimi’dir. Devrimden sonraki süreçte, “Doğuran kadın olduğu için kaç çocuğa sahip olunacağı kararı da kadına aittir.” görüşü benimsenmiştir. Ülkede 1910’da binde 16,7 olan doğal nüfus artışı, 1926’da binde 23,4’e yükselmiştir.

Rusya’nın nüfus artış hızı, dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi İkinci Dünya Savaşı döneminde düşük olmuştur. Örneğin ülkedeki nüfus artış hızı 1950’de binde 16,8 olarak belirlenmiştir. Savaş sonrasında Rusya’da nüfus artış hızının artırılmasına yönelik politikalar benimsenmiştir. Üretim ve savunmada insan gücüne duyulan ihtiyaç, bu politikaların dayanak noktasını oluşturmuştur.

Rusya’da şehirleşme, kadınların çalışma hayatına yoğun bir şekilde katılması ve eğitim düzeyinin yükselmesine bağlı olarak 1950’lerden itibaren doğal nüfus artış hızı düşmeye başlamıştır. Örneğin 1960’ta binde 15,8 olan nüfus artış hızı 1970’te binde 5,9’a 1990’da ise binde 2,2’ye düşmüştür (Tablo 2.1). Ülkede nüfus artış hızı ilk kez 1992’de eksi değere düşmüş (binde –1,5), bu tarihten 2009’a kadar geçen süreçte Rusya’da nüfus artış hızı artı değere yükselmemiştir.

Rusya nüfusu 1992 ile 2008 yılları arasında azalmıştır. Yönetimin nüfus artış hızını artırmayla ilgili politikalarının temelini 2001’de onaylanan Rusya Federasyonu Demokratik Gelişim Konsepti 2015 oluşturmuştur. Bu çerçevede Rusya nüfusundaki azalmanın önlenmesi, sağlık ve yaşam standartlarının yükseltilmesi hedefleri belirlenmiştir.

Bu çalışmalar yetersiz kalınca doğum oranının artırılması, ölüm oranının azaltılması hedefi doğrultusunda 2007’de bir dizi uygulama hayata geçirilmiştir. Bu uygulamaların başında ekonomik önlemler yer almaktadır. Doğum sonrası ilk 18 ay boyunca verilen devlet desteği iki kattan fazla artırılmış, tek çocuklu ailelere verilen 1.500 ruble, iki çocuklu aileler için 3.000 rubleye çıkarılmıştır. Doğum yapan annenin maaşının %40’ından fazlası 18 ay boyunca devlet tarafından karşılanmıştır.

Evlatlık edinen ailelere maddi destek sağlanmış, iki ve daha fazla çocuklu ailelere 10.000 Amerikan doları kredi sağlanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda ilk kez 2009’da Rusya’nın nüfusu artmaya başlamıştır (Grafik 2.7). Nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikaların devam ettiği Rusya’da yıllık nüfus artış hızı binde 2’dir (2016).