Japoncada liman dalgası anlamına gelen tsunami, dev dalgalara verilen addır. Büyük ölçekli can ve mal kayıplarına (Fotoğraf 4.5) neden olan bu dalgaların oluşum nedenleri deprem, volkanizma ve deniz altındaki heyelanlardır.
Deniz altında meydana gelen depremlerde fay hattı boyunca gerçekleşen çökmeler, tsunaminin başlıca nedenidir. Diğer bir deyimle normal ya da ters fay sonucu, deniz tabanında gerçekleşen düşey yöndeki hareketler bu tür dalgalara neden olmaktadır.
Deniz altındaki volkanik patlamalar sonucu, su kütlesine bir basınç uygulandığından su kütlesi yukarı doğru itilir. Bu hareket deniz seviyesinin değişmesine ve büyük dalgaların oluşmasına neden olur.
Deniz altında meydana gelen heyelanlar ise kayma doğrultusunda bir su hareketine neden olduğundan deniz seviyesinin değişmesine ve büyük dalgalara neden olabilmektedir.
Tsunamiler, derin denizlerde fazla hissedilmezken sığ kıyılarda yüksekliği 30 metreyi geçen dalgalara neden olmaktadır. Tsunami dalgalarının ilki ve sonuncusu genelde zayıftır. Aradaki dalgaların yıkıcı etkisi daha fazladır.
Tsunami dalgalarının hızı diğer dalgalara göre çok fazladır. Bazen hızları saatte 800 km’yi geçmektedir. Tsunami dalgası içinde canlıların hareket etmesi olanaksızdır. Bu tür dalgalar, kıyıdaki suyun karaya doğru ilerlemesine neden olur ve kıyının bir kısmı su altında kalır.
Depremden sonra kıyı seviyesinde meydana gelen değişimler, bir tsunaminin geldiğinin habercisi olabilir. Özellikle büyük ölçekli su çekilmesi, çoğunlukla tsunaminin habercisidir. Bu nedenle depremden hemen sonra kıyılardan uzaklaşılmalı ve mümkün olduğu kadar yüksek yerlere çıkılmalıdır. Bu tür olaylarda, çekilen kıyıyı incelemeye çalışan gözlemciler, tsunami dalgalarından dolayı yaşamını yitirebilmektedir.
Doğal Afetler