Türkiye ekonomisi, birbirine bağlı olan tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinden oluşmaktadır. Bu sektörlerin herhangi birisindeki gelişme diğerlerini de etkilemektedir. Örneğin sanayinin gelişmesi tarımda makineleşmeyi, bu durum da tarımsal verim ve üretimin artmasını sağlamaktadır. Aynı şekilde tarımsal üretimin artması, bu ürünleri işleyen fabrikaların artmasına ve bu fabrikaların bir kısmının tarım alanlarına yakın yerlere kurulmasına neden olmaktadır. Tarım ve sanayideki gelişmeler ulaşım, ticaret, turizm gibi hizmet sektörünün kollarını da etkilemektedir.
Tarım sektörü, Türkiye’deki en eski sektördür. Bu sektörün payı cumhuriyetin ilk yıllarında çok yüksekti (Grafik 2.13). Türkiye’nin gelişmesine bağlı olarak tarım sektörünün ekonomideki payı düşerken sanayi ve hizmet sektörlerinin payı artmıştır (Grafik 2.14).
Türkiye ekonomisini birçok faktör etkilemektedir. Bu faktörlerin başlıcaları coğrafi konum, yer şekilleri, iklim ve sosyo-politiktir (Şema 2.4).
Türkiye’nin Ekonomisini Etkileyen Faktörler Nelerdir?
a- Coğrafi Konum
Türkiye 36° 42° kuzey paralelleri ile 26° 45° doğu meridyenleri arasında yer almaktadır. Buna göre ülkemiz, orta kuşağın güneyinde yer almaktadır (Harita 2.6). Bu konumundan dolayı ılıman iklim koşullarına sahiptir. Bu durum tarım, hayvancılık ve turizm gibi birçok ekonomik etkinliği doğrudan etkilemektedir.
Türkiye, sanayileşmiş Avrupa ülkeleri ile enerji kaynakları bakımından zengin olan Orta Doğu ve Hazar Gölü çevresindeki ülkelere yakın bir konumdadır. Bu durum, Türkiye’de transit ticaretin gelişmesine neden olmakta, birçok petrol ve doğal gaz boru hattının ülkemizden geçmesini sağlamaktadır.
b- Yer Şekilleri
Türkiye, yer şekilleri bakımından çeşitlilik gösteren bir ülkedir. Bu durum ülkemizin ekonomisini doğrudan etkilemektedir.
Ülkemizin çevresindeki denizler, su ürünleri bakımından önemli bir ekonomik kaynak sağlamaktadır. Bu denizler, aynı zamanda kıyıların iklimini etkilemekte, kıyı kesiminde ekonomik değeri yüksek olan ürünlerin yetişmesini sağlamaktadır. Kıyılarımız, aynı zamanda deniz yoluyla dünyaya açılan kapılarımız (Fotoğraf 2.62) olduğundan sanayi kuruluşlarının bir kısmının bu kesimlere kurulmasına neden olmakta, buralarda ticaretin gelişmesine olanak sağlamaktadır.
Turizme elverişli olan kıyılarımız da ülkemizin ekonomisini olumlu yönde etkilemektedir.
Türkiye’nin sahip olduğu Çanakkale ve İstanbul Boğazları, Karadeniz’i, Marmara ve Ege denizleri üzerinden okyanuslara bağlamaktadır.
Türkiye kıyılarına paralel olarak uzanan ve ülkemizi kuzey ve güneyden kuşatan dağlar, kara ve demir yolu yapım maliyetlerini artırmakta ve ulaşımı güçleştirmektedir. Bu dağlık bölgeler ormancılık, madencilik, turizm ve hayvancılık alanında Türkiye ekonomisine katkıda bulunmaktadır.
Başlıca düzlükleri oluşturan ovalar, ülkemizdeki en önemli tarımsal üretim alanlarıdır. Düzlük ve az engebeli alanlardan oluşan platolar ise tarım ve hayvancılığa elverişli yerlerdir. Ülkemizin bu alanları ulaşıma elverişli olduğundan aynı zamanda sanayinin gelişmesini de sağlamaktadır.
c- İklim
Türkiye, iklim özellikleri bakımından orta kuşaktaki ülkelere göre şanslı bir konuma sahiptir. Ülkemizde Akdeniz, Karadeniz, ılıman karasal ve sert karasal iklim özellikleri hüküm sürmekte, kısa mesafelerde bile iklim koşulları değişmektedir. Bu durum, ülkemizin ekonomisini doğrudan etkilemektedir. İklimdeki çeşitlilik, yetiştirilen tarım ürünlerinde ve beslenen hayvancılık türlerinde de çeşitliliğe neden olmuştur. Örneğin ülkemizde muz, turunçgiller, pamuk, buğday, mısır, pirinç, üzüm, incir ve fındık gibi çok çeşitli ürünlerin yetiştirilebilmesi, iklimdeki çeşitliliğin sonucudur.
İklim koşulları ülkemizde turizmde de çeşitliliğe neden olmuştur. Deniz, yayla ve kış turizminin gelişmiş olması, iklim koşullarına bağlıdır.
Ülkemizin iklim koşulları aynı zamanda ormancılık etkinliğini de etkilemektedir. Fazla yağış alan kıyı kesimleri orman bakımından zengin iken az yağış alan iç kesimlerde orman alanı daha azdır.
İklim koşulları ulaşımı da etkilemektedir. Kar yağışları, don olayı, sis ve şiddetli rüzgâr, ülkemizde zaman zaman ulaşımın aksamasına neden olmaktadır (Fotoğraf 2.63).
ç- Sosyo-politik
Türkiye’nin ekonomisini etkileyen etmenlerden biri de ülkemizin nüfus özellikleri ve ekonomisiyle ilgili politikalarıdır.
Nüfus, her ülkede olduğu gibi ülkemizin de üretici gücüdür (Fotoğraf 2.64). Genç bir nüfus yapısına sahip olan ülkemiz, bu bakımdan şanslıdır. Türkiye gerek vasıflı, gerek vasıfsız iş gücü bakımından önemli bir potansiyele sahiptir.
Türkiye, nüfus artış hızı azalmakla birlikte nüfusu sürekli artan bir ülkedir. 2016 yılı itibariyle 79,8 milyon nüfusa sahip olan ülkemizde genç ve yaşlı bağımlı nüfus oranının fazla, aktif nüfus oranının düşük olması, ülkemizin kalkınma düzeyini olumsuz yönde etkilemektedir.
Ülkemizin ekonomisini etkileyen politikalar, bir sonraki konuda anlatılmıştır.
çok teşekkür ederim bu bilgilendirmeyi yaptığınız için çok işime yaradı sosyal bilgiler ödevimi yapmamı sağladı daha fazla bilgilendirme için sabıraızlıkla bekliyorum