Türkiye Nüfusunun Tarihsel Gelişimi

Ülkemiz, yeryüzünde yaşamaya elverişli alanlar içinde yer almaktadır. Bu özelliğinden dolayı İlk Çağ’dan itibaren Anadolu’da çok sayıda devlet kurulmuştur. Ancak Anadolu’nun nüfusuna yönelik bu döneme ait yeterli bilgiye sahip değiliz. Anadolu’da nüfus sayımları, Osmanlı Devleti döneminde başlamıştır.

Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımı, İkinci Mahmut döneminde, 1831 yılında yapılmıştır. Bu nüfus sayımı, askerî amaçlı olduğundan, sadece erkekler sayılmıştır. Bu dönemden önceki bilgiler ise Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren tutulan tahrir defterlerinden elde edilmektedir. Osmanlı dönemindeki nüfusun yaş, cinsiyet, nüfus artış hızı vb. özellikleriyle ilgili bilgiler ise tahminlere dayanmaktadır.

Cumhuriyetin ilk yıllarında, Türkiye’nin nüfusu kesin olarak bilinmiyordu. Bu dönemde nüfusun 12 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye’de ilk genel nüfus sayımı, 1927’de yapılmıştır. Bu dönemde Türkiye’nin nüfusu, 13,6 milyondu.

Bir sonraki nüfus sayımı, 1935’te gerçekleştirilmiştir. Bu sayımda nüfus, 16,1 milyona ulaşmıştır. 1935 yılından 1990 yılına kadar geçen sürede, yasa gereği her beş yılda bir nüfus sayımı yapılmıştır.

1990 nüfus sayımından sonra nüfus sayımlarının 10 yılda bir yapılması ve bilgisayarlı sisteme geçilmesi kararlaştırılmıştır. Ancak seçmen sayısını belirlemek için 1997’de bir nüfus sayımı daha yapılmıştır.

2000 yılı nüfus sayımında Türkiye’nin nüfusu 67,8 milyon olarak tespit edilmiştir.

2007’den itibaren ülkemizde adrese dayalı nüfus sayımı sistemine geçilmiştir. Bu sisteme göre her yıl, nüfusla ilgili bilgi elde edilebilmektedir. 2017 yılı nüfusumuz 80.810.525’tir (Grafik 2.5).

Grafik 2.5 Yıllara göre Türkiye nüfusu (www.tuik.gov.tr)
Grafik 2.5 Yıllara göre Türkiye nüfusu (www.tuik.gov.tr)

1927 yılından 2017 yılına kadar geçen sürede Türkiye’nin nüfusu yaklaşık 67 milyon artmıştır. Buna göre nüfusumuz hızlı bir artış göstermektedir. Ancak bu artış hızı düzenli değildir. Bazı yıllarda nüfus artış hızımız düşük, bazı yıllarda ise yüksektir.

Türkiye nüfusundaki gelişmeleri üç döneme ayırabiliriz. Birinci dönem, ilk nüfus sayımının yapıldığı 1927 yılı ile 1955 yılına kadar geçen süredir. Bu dönemde Türkiye’nin nüfusu, 10,4 milyon artmıştır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında seferberlik ve kıtlık gibi nedenlerden dolayı ölüm oranı artmış, doğurganlık oranı düşmüştür. İkinci Dünya Savaşı’nın yapıldığı yıllar dışında, nüfus artış hızı yüksektir.

Türkiye’de nüfus artışıyla ilgili ikinci dönem, 1955 ile 1985 yılları arasıdır. Bu dönemde Türkiye’nin nüfusu, 26,6 milyon artmıştır. 1950 yılından sonra doğurganlık oranı azalmaya başlamış, bu azalma sonraki yıllarda da devam etmiştir.

Türkiye’de nüfus artışıyla ilgili üçüncü dönem ise 1985 yılından sonrasıdır. Bu dönemde Türkiye’de nüfus artış hızı, sürekli bir azalma dönemine girmiştir. Bunun nedeni, ülkemizde kalkınma hızının artması ve eğitim düzeyinin yükselmesidir. Nüfus, yine artmaya devam etmiş ancak nüfus artış hızı, geçmiş yıllara göre genel olarak azalmıştır. 2017 yılı nüfus sayımında Türkiye’de nüfus artış hızı binde 12,4’tür.

Türkiye, dünyanın fazla nüfuslu ülkeleri arasında yer almaktadır (Fotoğraf 2.12). Ülkemizin nüfusu, İran dışındaki komşularımızın her birinin nüfusundan fazladır. Ancak ülkemizin nüfusu Çin, ABD, Japonya ve Hindistan’a göre çok azdır.

Fotoğraf 2.12 Türkiye, nüfusu fazla olan ülkelerdendir.
Fotoğraf 2.12 Türkiye, nüfusu fazla olan ülkelerdendir.

Türkiye nüfusunun en önemli özelliği, hızlı artmasıdır. 1927 yılından 2017 yılına kadar geçen sürede ülkemizin nüfusu, 13,6 milyondan 80,8 milyona yükselmiştir.

Türkiye’de nüfus artışının en düşük olduğu dönem 1945’tir (Grafik 2.6). Bu dönemde yıllık nüfus ar  tış hızı binde 10 olarak belirlenmiştir. Bu dönemde nüfus artış hızının düşmesinin nedeni, İkinci Dünya Savaşı’ndan dolayı seferberlik ilan edilmesi ve erkeklerin önemli bir kısmının silah altına alınmasıdır.

1945 yılından sonraki dönemde nüfus artış hızı çok yükselmiş, 1950 yılında binde 21’e ulaşmıştır. Nüfus artış hızının en yüksek olduğu dönem, 1955 ile 1960 yılları arasıdır. Bu dönemde yıllık nüfus artış hızı binde 28’dir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki yıllarda, nüfusun hızla artmasının başlıca nedenleri;

  • Yaşam koşullarının iyileşmesi,
  • Sağlık alanındaki ilerlemeler,
  • Savaşın sona

Türkiye’de nüfus artış hızının en yüksek olduğu dönem 1960’tır. 1965 ile 1980 yılları arasında nüfus artış hızında bir düşme görülmüştür. 1985’ten sonra nüfus artış hızımızda genel olarak azalma eğilimi egemendir.

Grafik 2.6 Türkiye’de yıllara göre nüfus artış hızı
Grafik 2.6 Türkiye’de yıllara göre nüfus artış hızı

Hatay’ın 1939 yılında ülkemize katılması, nüfusumuzu artırmıştır. Nüfusumuzun artmasına etki eden faktörlerden biri de yurt dışından gelen göçlerdir. Komşu ülkelerdeki savaşlar nedeniyle Türkiye’ye çok sayıda göçmen gelmiştir. 1960 yılından sonra, özellikle Balkan ülkelerinden Türkiye’ye yoğun göçler olmuştur.

Türkiye nüfusunun hızla artmasının en önemli nedeni, doğal nüfus artışıdır. Mülteci göçlerini bir yana bırakırsak göçlerle gerçekleşen nüfus artışı, doğal nüfus artışıyla kıyaslandığında önemsiz düzeydedir.

Yorum yapın