AlpHimalaya deprem kuşağında yer alan ülkemizde meydana gelen depremler, Atlantik Okyanus ortası sırtının iki tara fa doğru yayılmasına bağlı olarak AfrikaArabistan levhalarının kuzey ve kuzeydoğuya doğru hareket etmeleriyle ilişkilidir. Ayrıca Kızıldeniz’in uzun ekseni boyunca bugün de devam eden deniz tabanı yayılması nedeni ile Arabistan levhası kuzeye doğru itilmekte ve Avrasya levhasının altına doğru dalmaya zorlanmaktadır.
Bu zorlanma ile Arabistan levhası ile Avrasya kıtası arasında kalan Doğu Anadolu’da yoğun bir sıkışma gerçekleşmektedir. Kuzey Anadolu fayı ve Doğu Anadolu fayı gibi belli başlı büyük kırıkları harekete geçiren bu sıkışma milyonlarca yıldır devam etmekte, günümüzde de yaşadığımız depremlerin ana nedenini oluşturmaktadır.
Kuzey Anadolu fayı 1400 1500 km uzunluğunda bir faydır. Kuzey Anadolu fayı ile Doğu Anadolu fayı arasında kalan Anadolu levhası yılda 13 27 mm hızla batıya doğru hareket etmekte ve en batıda ise sola doğru kıvrılarak Girit dalma batma bölgesine doğru ilerlemektedir.
Arabistan levhasının kuzeye doğru ilerlemesi ile Atlas Okyanusu ve Akdeniz’i Hint Okyanusu’na bağlayan eski bir okyanus yok olmaya başlamış ve böylece Arabistan levhası ile Avrasya kıtası birbirleri ile çarpışma sürecine girmiştir. Anadolu bu çarpışma zonu üzerinde bulunmaktadır. Çarpışma sırasında Anadolu’nun doğusunda kıta kabuğu kalınlaşmıştır. Bu kalınlaşma hâlen devam etmektedir.
Bu sayede Doğu Anadolu birkaç milyon yıldır yaklaşık 2000 m yükselmiştir. Günümüzden yaklaşık 5 milyon yıl önce Kuzey Anadolu fayı ile Doğu Anadolu fayı Karlıova’da birleşmiş, Anadolu levhası da 100 yılda 2 metre kuzeye doğru ilerleyen Arabistan levhasının sıkıştırması sonucunda, o tarihten beri batıya doğru kaymaktadır.
Afrika levhasının kuzeyindeki, Akdeniz’in tabanındaki kalıntı okyanusal kabuk yaklaşık 15 milyon yıl önce Girit Adası’nın güneyinde, Avrasya levhasının altına dalmaya başlamış ve dalan bölüm, manto içinde ergiyerek magmaya dönüşmüş ve bu magma tekrar yükselerek Ege Denizi’ndeki volkanik ada yayı kuşağını oluşturmuştur.
Bu sürecin hâlen devam ettiği bilinmektedir. Afrika levhasının kuzeye doğru Anadolu levhası ile Avrupa kıtasının altına dalmayı sürdürmesiyle yaklaşık 100 milyon yıl sonra, Afrika kıtası ile Avrupa kıtası ve Anadolu levhası birleşecektir. Anadolu levhasındaki yaşanan bu süreç, beraberinde birçok fayın gelişmesine ve buna bağlı olarak depremlerin oluşmasına neden olmaktadır.
(Özlem KARAGÖZ)