Türkiye’de Karstik Şekiller

Türkiye’de karstik şekillere daha çok Toroslar’da rastlanır. Konya, Sivas, Çankırı ve Kayseri çevrelerinde de karstik şekiller yaygındır (Harita 1.13).

Toroslar ve Konya çevrelerindeki karstik şekiller kalker üzerinde oluşurken Sivas, Çankırı ve Kayseri çevrelerinde jips üzerinde oluşmuştur.

Fotoğraf 1.85 Lapya (Madagaskar)
Fotoğraf 1.85 Lapya (Madagaskar)

Karstik şekillerin en küçüğü olan, kaya yüzeyindeki çözünme sonucu meydana gelen oluk ve oyuklardan oluşan lapyalara (Fotoğraf 1.85) karstik yörelerde yaygın olarak rastlanır. Lapyaların derinliği birkaç cm ile 1 2 m arasında değişir.

Harita 1.13 Türkiye’nin karstik yöreleri
Harita 1.13 Türkiye’nin karstik yöreleri

Yüzeydeki suların yer altına daldığı düdenlere Batı Toroslar’da ve İç Anadolu’da rastlanır.

Çözünmeyle meydana gelen, tava biçimindeki çanaklardan oluşan dolinler (Fotoğraf 1.86), Toroslar’da yaygın olarak görülür.

Birbirine yakın dolinlerin birleşmesiyle oluşan çanaklara uvala denir. Bu tür şekillere daha çok Karaman’ın güneyinde, Mut’un kuzeydoğusunda yer alan Aksıfat Platosu’nda ve Göller Yöresi’nde rastlanmaktadır.

Fotoğraf 1.86 Dolin (Toroslar)
Fotoğraf 1.86 Dolin (Toroslar)

Karstik şekillerin en büyüğü olan, oluşumunda çözünmenin yanı sıra tektonik olayların da etkili olduğu polyelere daha çok Akdeniz ve Ege’de rastlanır. Tabanları alüvyonlarla kaplı olanlarına karstik ova da denilir. Kestel, Çeltikçi, Gembos (Fotoğraf 1.87), Bozova, Bademağacı, Korkuteli, Elmalı, Avlan ve Muğla ülkemizdeki polyelerin başlıcalarıdır.

Fotoğraf 1.88 Cennet Obruğu (Silifke)
Fotoğraf 1.88 Cennet Obruğu (Silifke)

Yer altı mağaralarının tavanlarının çökmesiyle meydana gelen obruklara Obruk Platosu’nda yaygın olarak rastlanır. Kızören, Timraş, Kuruobruk, Çıralıdeniz, Suluobruk, Meyil obruğu bunlardan bazılarıdır. Silifke yakınlarında bulunan Cennet ve Cehennem obrukları (Fotoğraf 1.88) turistik bir öneme sahiptir.

Türkiye’deki karstik şekillerin tipik olanlarından biri de yer altı mağarasıdır (Fotoğraf 1.89). Ülkemizdeki yer altı mağaralarının büyük bir kısmı Toroslar’da yer almaktadır.

Fotoğraf 1.89 Yer altı mağarası (Bulak Mencilis, Safranbolu)
Fotoğraf 1.89 Yer altı mağarası (Bulak Mencilis, Safranbolu)

Damlataş, Dim (Alanya), Narlıkuyu (Mersin), Karain (Antalya), İnsuyu (Burdur), Yarımburgaz (İstanbul), Ballıca (Tokat) ve Karaca (Gümüşhane) mağaraları, ülkemizdeki mağaraların bazılarıdır.

Ülkemizde rastlanan karstik şekillerden bazıları da suda çözünmüş materyallerin çökelmesiyle oluşmaktadır. Karstik alanlarda bol miktarda çözünmüş madde içeren suların buharlaşması sonucu karbondioksit ve kalsiyum karbonat açığa çıkmaktadır. Kalsiyum karbonatın çökelmesiyle birikinti şekilleri oluşmaktadır. Mağaraların tavanlarındaki sarkıtlar, tabanlarındaki dikitler, sarkıt ve dikit birleşmesiyle oluşan sütunlar çökelmeyle oluşan birikinti şekilleridir.

Ülkemizdeki tipik travertenlerden biri Antalya Ovası’nda yer almaktadır. Buradaki travertenler basamaklar hâlindedir. En alçaktaki basamakla en yüksekteki basamak arasındaki yükseklik farkı 200 metreyi bulmaktadır. Denizli Pamukkale’deki (Fotoğraf 1.90) ve buraya yakın olan Karahayıt travertenleri ülkemizde turistik değeri olan travertenlerdendir.

Fotoğraf 1.90 Traverten (Pamukkale)
Fotoğraf 1.90 Traverten (Pamukkale)

Yorum yapın