Dünya’nın günlük ve yıllık hareketlerine bağlı olarak sıcaklık günlük, mevsimlik ve yıllık değişimler gösterir. Bu değişim, sıcaklığı etkileyen etmenlere bağlı olarak her yerde farklılık gösterir.
Sıcaklığın yeryüzündeki dağılışını incelemek için izoterm haritalarından yararlanılır. İzotermler, aynı sıcaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilerdir.
İzoterm eğrileri incelendiğinde sıcaklığın Ekvator’dan kutuplara gidildikçe düzenli bir şekilde azalmadığı gözlenmektedir. Enlem dışındaki etmenlerden dolayı, özellikle kara ve denizlerin farklı dağılışı ve okyanus akıntılarından dolayı izotermler, paralellerle uyumlu değildir, birçok yerde girinti ve çıkıntı oluşturmaktadır.
Örneğin meridyenler üzerindeki en yüksek sıcaklıkların birleştirilmesiyle elde edilen termik ekvator, Ekvator çizgisiyle uyumlu değildir ve girintiler çıkıntılar oluşturmaktadır.
Yeryüzündeki sıcaklık dağılışı incelenirken yıllık ile ocak ve temmuz aylarının sıcaklık ortalamaları incelenmektedir.
a) Yıllık Sıcaklık Dağılışı
Yıllık sıcaklık dağılımı (Harita 1.5.4) incelendiğinde şu sonuçlar gözlemlenmektedir:
- Alçak enlemlerde karalar denizlerden, yüksek enlemlerde denizler karalardan daha sıcaktır.
- 45. enleme kadar karaların daha geniş yer kapladığı Kuzey Yarım Küre’deki sıcaklıklar, Güney Yarım Küre’ye göre daha yüksektir. 45. enlemden sonra denizlerin daha geniş yer kapladığı Güney Yarım Küre, Kuzey Yarım Küre’ye göre daha sıcaktır.
- Her iki yarım kürede de sıcaklıklar genel olarak kutuplara gidildikçe azalmaktadır.
- Kutuplara yakın yerlerde Güney Yarım Küre’deki sıcaklıklar, Antarktika kara kütlesinden dolayı Kuzey Yarım Küre’ye göre daha düşüktür.
- Denizlerin geniş yer kapladığı Güney Yarım Küre’de izoterm eğrileri Kuzey Yarım Küre’ye göre paralellere daha uyumludur.
b) Ocak Ayı Sıcaklık Dağılışı
Ocak ayında Kuzey Yarım Küre’de kış, Güney Yarım Küre’de yaz yaşanmaktadır. Bu dönemde izoterm eğrileri incelendiğinde (Harita 1.5.5) şu sonuçlar gözlemlenmektedir:
- Yeryüzünde en yüksek sıcaklıklar, Güney Yarım Küre’de tropikal kuşaktaki karalarda yaşanmaktadır.
- Kuzey Yarım Küre’deki en düşük sıcaklık kutup noktasında değil de karasallık ve yükseklikten dolayı Sibirya’nın doğusunda ve Kanada’nın batısında yaşanmaktadır.
- Kuzey Yarım Küre’de karalar daha fazla soğuduğu için izoterm eğrileri, karalar üzerinde güneye, denizler daha az soğuduğu için okyanuslar ve denizler üzerinde kuzeye doğru yönelmektedir.
- Güney Yarım Küre’de karalar daha fazla ısındığı için izoterm eğrileri, karalar üzerinde kuzeye, denizler daha az ısındığı için okyanuslar ve denizler üzerinde güneye doğru yönelmektedir.
- Sıcak okyanus akıntılarından dolayı yüksek enlemlerde karaların batı kıyıları doğu kıyılarından sıcaktır.
c) Temmuz Ayı Sıcaklık Dağılışı
Temmuz ayında Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış yaşanmaktadır. Bu dönemde izoterm eğrileri incelendiğinde şu sonuçlar gözlemlenmektedir:
- Temmuz ayında Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış yaşanmaktadır. Bu nedenle en yüksek sıcaklıklar, Kuzey Yarım Küre’de tropikal kuşaktaki karalarda yaşanmaktadır.
- Kuzey Yarım Küre’deki en düşük sıcaklık Grönland Adası’nın kuzeyinde yaşanmaktadır.
- Kuzey Yarım Küre’de karalar daha fazla ısındığı için izoterm eğrileri, karalar üzerinde kuzeye, denizler daha az ısındığı için okyanuslar ve denizler üzerinde güneye doğru yönelmektedir.
- Güney Yarım Küre’de karalar daha fazla soğuduğu için izoterm eğrileri, karalar üzerinde güneye, denizler daha az soğuduğu için okyanuslar ve denizler üzerinde kuzeye doğru yönelmektedir (Harita 1.5.6).
