Türkiye’de Ormanlar

Ormanlar ülkemizin %27,6’sını kaplamaktadır. Bu değerin yaklaşık %80’i kıyı kesiminde bulunmaktadır. Türkiye’deki ormanların yaklaşık yarısı Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde yer alır (Harita 1.24). Antalya, Kastamonu, Muğla ve Mersin orman alanı en fazla olan illerdir. Ormanların il yüz ölçümüne oranı bakımından en zengin iller ise Karabük, Muğla ve Kastamonu’dur.

Ormanlar koru, bozuk koru, baltalık ve bozuk baltalık olmak üzere gruplara ayrılmaktadır. Koru ormanı, tohumdan veya ekim ve dikim suretiyle yetişmiş ormanlardır. Baltalık orman  ise ge niş yapraklı ağaçların dip kütüklerinden veya köklerinden çıkan sürgünlerden yetişen ormanlardır. Türkiye’deki ormanların %80’i koru, %20’si baltalık ormanlardan oluşmaktadır.

Ülkemizdeki ormanların bir kısmı geniş (Fotoğraf 1.199) bir kısmı da iğne yapraklı ağaçlardan oluşur. Orman alanlarımızdan bazıları da iğne ve geniş yapraklı ağaçların bir arada bulunduğu karma ormanlar şeklindedir.

Ülkemizdeki geniş yapraklı ağaçların başlıcaları kayın, gürgen, ıhlamur, kavak, meşe, kestane, kızılağaç ve çınardır. İğne yapraklı ağaçların başlıcaları ise kızılçam, karaçam, sarıçam, köknar, ardıç, sedir, fıstık çamı ve ladindir.

Kuzey Anadolu’da yıl boyunca bol yağış görüldüğü için bu kesimde ormanlar kıyıdan başlar ve yaklaşık 2000 metreye kadar çıkar. Kuzey Anadolu’daki ormanlar (Fotoğraf 1.200), ülkemizdeki toplam ormanların yaklaşık 1/3’üdür. Bu kesimdeki ormanlar, yüksekliğe göre üç kuşak oluşturur: alçak yerlerde geniş yapraklılar, yükseklerde iğne yapraklılar, arada karma ormanlar.

Kıyı kesiminde kayın, kestane, ıhlamur, gürgen, meşe, akçaağaç, kızılağaç türleri yaygındır. Bu ağaçlar kışın yapraklarını döker. Kuzey Anadolu’nun batı kıyılarında köknar ve karaçamlar geniş yer kaplar. Doğu Karadeniz kıyılarında ise ladin, sarıçam ve köknar yaygındır.

Kuzey Anadolu Dağları’nın güney yamaçlarında meşeler yoğunluktadır. Bu kesimde 1000 metre yüksekliğe kadar olan yerlerde kayın, gürgen, kızılağaç ve ıhlamur yer alırken daha yükseklerde sarıçam, karaçam, ardıç ve köknarlar bulunur.

Batı Anadolu, ülkemizde ormanların geniş yer kapladığı alanlardandır. Güney Marmara ve Ege kıyılarında yer alan ormanlardaki başlıca ağaç türleri meşe, kayın, kestane, gürgen, köknar, karaçam, kızılçamdır. Kazdağları’nda köknar yaygın iken Bozdağlar ve Aydın Dağları’nda meşe, ardıç ve kızılçamlar yaygındır. Ülkemizde fıstık çamlarının başlıca yayılma alanı ise Kazdağı ile Aydın arasıdır. Türkiye, dünyada İspanya’dan sonra fıstık çamı alanı en geniş olan ülkedir.

Batı Anadolu ormanları içinde yer alan ve Marmaris Köyceğiz çevresinde bulunan sığla (günlük) ağaçları ise endemik bitkilerdir.

Akdeniz ormanları, Dalaman Çayı Vadisi’nin doğu kesiminden başlayıp İskenderun Körfezi’nin doğusuna kadar devam eder. Bu kesimdeki ormanlar bazı yerlerde kıyıdan, bazı yerlerde ise makilerden sonra başlamaktadır. Akdeniz’deki ormanlarda baskın olan ağaç türü kızılçamlardır. Kıyıdan itibaren başlayan kızılçamlar, 1200 metreden sonra yerini sedir, köknar ve ardıçlara bırakır.

İç kesimlerdeki ormanların kapladığı alan azdır. İç Anadolu’daki ormanlar, daha çok dağlık alanlarda bulunmaktadır. Kayseri, Aksaray, Ankara ve Yozgat çevresinde daha çok meşeler ve karaçam ormanları yer almaktadır.

Doğu Anadolu’daki orman alanlarında meşe türleri yaygındır. Sarıkamış çevresinde ise sarıçam ormanları yer almaktadır. Ülkemizin bu kesiminde ormanın en yüksek sınırı olan 2700 metreye kadar ormanlar görülmektedir.

Meşe ormanlarının yayılma alanlarından biri de Güneydoğu Toroslar’dır.

Orman alanı en fazla olan iller

Orman alanı oranı en fazla olan iller

Gürgen (Fotoğraf 1.201), Ege, Marmara, Kuzey ve Doğu Anadolu’da yayılmıştır. Kışın yaprağını döken bu ağaçlar, nemli toprağı sever. Bu nedenle su baskınlarına dayanıklıdır. Yakacak olarak kullanılabileceği gibi makine parçaları, spor aletleri, tarım aletleri, torna işleri ve ayakkabı kalıbı yapımında da kullanılmaktadır.

Meşe (Fotoğraf 1.202), Türkiye’nin hemen her yerine yayılmış bir ağaç türüdür. Kışın yaprağını döken meşelerin yanı sıra her mevsim yeşil kalan türleri de vardır. Türkiye’de meşelerin 18 türü bulunmaktadır. Yakacak olarak kullanılabildiği gibi mobilyacılık, tarım aletleri yapımı ve kaplamacılıkta kullanılmaktadır.

Kayın (Fotoğraf 1.203), daha çok Kuzey Anadolu’da yayılmış bir ağaçtır. Güneyde ise Hatay ve Maraş ormanlarında görülür. Boyu 3040 metreyi bulan bu ağaç nemli iklimi sever. Mobilya, parke, ambalaj sandığı ve travers üretimi ile yakacak odun olarak kullanılmaktadır.

Fıstık çamı (Fotoğraf 1.204), daha çok Ege ve Güney Marmara’da yayılmıştır. Bergama (İzmir), Aydın ve Muğla çevresinde fıstık çamı ormanları oluşmuştur. 25 metreye kadar uzayabilen bu ağaç şemsiyeye benzer. Yağlı tohumları, önemli bir besin maddesi olduğundan yerel halkın önemli bir geçim kaynağıdır. Odunu yapı kerestesi olarak kullanılır. Ayrıca süs ağacı olarak da kullanılmaktadır.

Ardıç (Fotoğraf 1.205), Türkiye’de yayılış alanı geniş olan ağaçlardandır. Bunun nedeni iklim seçiciliğinin az olmasıdır. Odunu yumuşak, hafif ve dayanıklıdır. Kurşun kalem üretiminde ve mobilyacılıkta kullanılır. Ayrıca park ve bahçe düzenlemelerinde de kullanılan ağaçlardandır.

Ladin (Fotoğraf 1.206), Ordu’nun doğusundan Gürcistan’a kadar yayılmış bir ağaç türüdür. 1000 metreden yüksek yerlerde yaygındır. Boyu 60 metreyi bulan ladin, nemli iklimleri sever. Kuraklığa dayanıklı olmayan bu ağaç, don olaylarına karşı dayanıklıdır. Selüloz ve kâğıt sanayisinin önemli bir ham maddesidir. Mobilya, kaplama, kurşun kalem ve kibrit çöpü gibi birçok alanda kullanılmaktadır.

Köknarın yaygın olduğu başlıca yerler (Fotoğraf 1.207), Doğu Karadeniz, Uludağ, Kazdağı, Toroslar ve Nur Dağları’dır. Nemli iklimi seven bu ağaç mobilyacılıkta, kaplamacılıkta, yapı malzemesi, sandık ve oyuncak yapımı gibi alanlarda kullanılmaktadır.

Sarıçamın (Fotoğraf  1.208)  dünyadaki  yayılış  alanının  en güneydeki sınırı Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesidir. En geniş yayılma alanı Kuzey Anadolu Dağları’dır. Doğu Anadolu’da 2700 metre yükseklikte bile yetişebilmektedir. Bu sınır aynı zamanda Türkiye’deki ormanların en yüksek sınırıdır. Sarıçamın kullanım alanı fazladır. En çok kullanıldığı alan mobilyacılık ve kaplamacılıktır.

Türkiye’de en çok bulunan ağaç türleri

Karaçam (Fotoğraf 1.209), Türkiye’nin hemen her orman bölgesinde karşılaşılan ağaç türüdür. Bulunduğu yükselti basamağı 400 ile 2100 metre arasıdır. Boyu 40 metreye kadar yükselen karaçam daha çok yapı malzemesi olarak kullanılır.

Kızılçam (Fotoğraf 1.210) özellikle Toroslar ve Ege’nin kıyı kesiminde yayılmıştır. Bu ağacın Türkiye’deki yetişme yükselti sınırı 1500 metredir. Sıcaklık ve ışık isteği fazla olan kızılçamın boyu 25 metreyi bulmaktadır. Kolay işlendiği için yapı malzemesi ve mobilyacılıkta kullanılmaktadır.

Reçinesinden tat ve koku verici, boya, vernik, cila, matbaa mürekkebi ve sakız gibi birçok alanda yararlanılmaktadır.