Başkalaşım kayaçlar, tortul ve püskürük kayaçların değişmesi sonucu oluşur. Bu değişime neden olan başlıca etmenler sıcaklık ve basınçtır.
Başkalaşım kayaçlar, çoğunlukla yer kabuğunun derinliklerinde oluşur. Üstteki katmanların basıncı ve derinlerdeki sıcaklığın etkisiyle kayaçların özellikleri değişmektedir. Yer kabuğunun hareketi sonucu gerçekleşen basınç ve sıcaklık koşulları da bu tür kayaçların oluşmasına neden olur.
Başkalaşım kayaçların sertlik derecesi yüksektir ve bu kayaçlar, aşınmaya karşı dirençlidir. Kalkerin başkalaşmasıyla oluşan mermer (Fotoğraf 1.26), kum taşının başkalaşmasıyla oluşan kuvarsit ve granitin başkalaşmasıyla oluşan gnays (Fotoğraf 1.27) bu tür kayaçların başlıcalarıdır.
Kayaç Döngüsü
Yeryüzündeki kayaçlar, bir döngü hâlindedir (Şekil 1.15). Başkalaşım ve tortul kayaçlar, zamanla ufalanarak küçük parçacıklara dönüşür. Bu parçacıkların zamanla birleşmesiyle tortul kayaçlar meydana gelir
. Tortul ve püskürük kayaçlar, sıcaklık ve basıncın etkisiyle özelliğini yitirip başkalaşım kayaçlara dönüşebilmektedir. Başkalaşım ve tortul kayaçlar ise bazı yerlerde magmaya inerek burada erimekte, tekrar yeryüzüne çıkarak püskürük kayaçlara dönüşebilmektedir.
Buna göre bir kayaç türü zamanla başka bir kayaç türüne dönüşebilmektedir.
Kayaçlar
* Püskürük kayaçlar
- İç püskürük kayaçlar
- Dış püskürük kayaçlar
* Tortul kayaçlar
- Fiziksel tortul kayaçlar
- Kimyasal tortul kayaçlar
- Organik tortul kayaçlar