Ülkemiz yer şekillerine, iklime, doğal bitki örtüsüne, hidrografyaya, toprak örtüsüne ve doğal afetlere göre çeşitli bölgelere ayrılmaktadır. Bu bölgeler de kendi içlerinde alt bölgelere ayrılmaktadır.
1- Türkiye’de Yer Şekilleri Bölgeleri
Türkiye’yi yer şekilleri bakımından çeşitli bölgelere ayırabiliriz. Bu bölgelerin başlıcaları dağlık alanlar, platolar ve ova bölgelerdir. Dağlar da kırık, kıvrım ve volkanik dağlar şeklinde bölgelere ayrılmaktadır. Örneğin Aydın Dağları ve Bozdağlar kırık, Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları kıvrım, Ağrı (Fotoğraf 3.6) ve Erciyes dağları volkanik bölgelerdendir.
Ülkemizde yer şekilleri bakımından geniş yer tutan bölgelerden biri de platolardır. Haymana, Cihanbeyli, Bozok, Ardahan, Gaziantep ve Taşeli platoları, bu bölgede yer alan platoların başlıcalarıdır.
Çukurova, Gediz Ovası ve Konya Ovası, Türkiye’deki ova bölgesi içinde yer alan ovalardan bazılarıdır (Harita 3.5).
Ülkemizi yer şekilleri bakımından karstik alanlar, akarsuların yer şekillerini biçimlendirdiği yerler ve yer şekillerinin oluşumunda buzulların etkili olduğu alanlar olarak da bölgelere ayırabiliriz. Buna göre Kestel Polyesi karstik, Kaçkar Dağları’nın zirveleri yer şekillerini buzulların biçimlendirdiği, Çarşamba Deltası ise yer şekillerini akarsuların oluşturduğu bölgede yer almaktadır.
COĞRAFYADA BÖLGESEL ÇALIŞMALARIN ÖNEMİ |
Coğrafya bilimi hem doğayla ilgili, hem de toplumla ilgili olayların mekân üzerinde yarattığı oluşumları ele alan bir bilim dalı olarak çok geniş bir ilgi alanına sahiptir. Coğrafyacı birbirinden çok farklı alanları olan kendi ana konusunu bir odak noktası olmaksızın ele alamaz. Bu odak noktası ise tüm olayların cereyan ettiği ve birbiriyle ilişki içinde bulunduğu mekânın kendisi yani bölgedir. Bölgelerin oluşturulması ve bölgesel çalışmalar halka, devlet adamlarına, iş adamlarına, askerî liderlere ve plancılara her hangi bir konu ve problemle ilgili olarak bölge karakteristiklerinin, problemlerinin ve imkânlarının sunulmasını kolaylaştırır. Özellikle ekonomik kalkınma planları ile mekânsal bağlantıyı sağlama amacına yönelik olan bölge planlama çalışmalarında bölgesel coğrafyanın önemli ölçüde yol gösterici olacağı söylenebilir. Bölgeler, insan refahının arttırılması için örgütsel birim olarak kullanılabilir. Bölgesel çalışmalar karmaşık ilişkileri basitleştirme aracı olarak çocuklar ve yetişkinler için eğitsel bir değer taşımaktadır. Bir bütünün algılamasında onu oluşturan parçaların ve bu parçalar arasındaki ilişkilerin analiz edilmesi bilimin pek çok dalında kullanılan temel metotlardandır. Doğal ve toplumsal bilimler arasındaki kopukluğun yarattığı sorunların giderilmesinde, bu bilimler arasındaki bağlantının sağlanmasında bölgesel coğrafya önemli bir araç olabilir. Çünkü Bölgesel incelemeler başka disiplinlerle iletişim kurmada önemli bir yol oluşturmaktadır. Bölgesel incelemeler coğrafyanın planlamaya, geleceğe yönelik incelemelere ve teknolojik değerlendirmelere en iyi katkısını oluşturmaktadır. |
2- Türkiye’de İklim Bölgeleri
Türkiye iklim bakımından Akdeniz, Karadeniz, ılıman karasal ve sert karasal iklim bölgeleri ile bu bölgelerin geçiş alanlarından oluşmaktadır. Örneğin Ege kıyıları Akdeniz, Rize Karadeniz, Ankara ılıman karasal ve Kars sert karasal iklim bölgelerinde yer almaktadır.
Bu bölgelerin yanı sıra ülkemizi az, orta derecede ve çok yağış alan alanlar olarak da bölgelere ayırabiliriz. Iğdır az, İzmir orta ve Rize çok yağış alan bölgede yer almaktadır (Harita 3.6).
3- Türkiye’de Bitki Örtüsü Bölgeleri
Türkiye, bitki örtüsüne göre çeşitli bölgelere ayrılmaktadır. Bunlar orman, maki, bozkır ve çayır bölgeleridir. Örneğin Karadeniz kıyısındaki ormanlar, Akdeniz iklim bölgesindeki makiler (Fotoğraf 3.7), İç Anadolu’daki bozkırlar ve Ardahan Platosu’ndaki çayırlar gibi.
4- Türkiye’de Hidrografik Bölgeler
Türkiye’de hidrografik bakımından deniz, göl ve akarsu bölgeleri bulunmaktadır. Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz deniz bölgesinde; Beyşehir, Ulubat ve Van Gölü, göller bölgesinde; Fırat ve Kızılırmak akarsu bölgesinde yer almaktadır.
Ülkemizdeki göller, tatlı ve tuzlu su göllerinden oluşmaktadır. Burdur Gölü acı, Sapanca Gölü tatlı su gölleri bölgesinde yer almaktadır.
Türkiye’deki akarsulardan her biri beslendiği havzaya göre birer bölge oluşturmaktadır: Kızılırmak (Fotoğraf 3.8) ve Sakarya havzaları gibi.
5- Türkiye’de Toprak Bölgeleri
Türkiye, toprak örtüsü bakımından zonal, intrazonal ve azonal toprak bölgelerinden oluşmaktadır. Bu bölgeler de alt bölgelerden oluşmaktadır. Örneğin Toroslar’da yaygın olan terra rosalar ve Ankara’da yer alan kahverengi bozkır toprağı (Fotoğraf 3.9), zonal toprakların alt bölgeleridir.
Aynı şekilde Çukurova’da yaygın olan alüvyal topraklar, azonal toprak bölgesinin alt bölgesinde yer almaktadır.
6- Türkiye’de Doğal Afet Bölgeleri
Türkiye’deki başlıca doğal afet bölgeleri deprem, heyelan, çığ ve su baskınları bölgeleridir. Doğu Karadeniz heyelan, Bitlis çığ, Balıkesir su baskınları bölgesinde, İzmit ise deprem bakımından tehlikeli bölgede yer almaktadır.
Bu bölgelerden bazıları, alt bölgelerden oluşmaktadır (Harita 3.7). Örneğin ülkemiz, deprem bakımından beş bölgeye ayrılmıştır. Güney Marmara ve Ege kıyıları deprem bakımından en tehlikeli bölge olan birinci derecede deprem bölgesinde, Anamur Burnu ise deprem bakımından en az tehlikeli bölge olan beşinci derecede deprem bölgesinde yer almaktadır.
